TEBLİĞDE MİZAHIN ETKİSİ VE İSLAMİ PRENSİPLERİ

TEBLİĞDE MİZAHIN ETKİSİ

VE

İSLAMİ PRENSİPLERİ

Tebliğ ve tenkit çalışmalarında, nükteli sözler ve mizahi misaller, bazı gerçeklerin hatırda kalması ve etkili olması bakımından önemli bir araçtır. Elbette insani onura ve İslami şuura yakışmayan sıklıkta ve cıvıklıktaki mizahlar yakışıksızdır ve yaralayıcıdır. Meramımızı mizahla anlatırken kişilere ve kesimlere hakaret edici, muhatapların şahsiyet ve haysiyetini incitici söz ve tavırlardan elbette sakınılmalıdır. Ancak yeri geldiğinde; meşhur Nasreddin Hocamız misali, güldürürken düşündüren, eğlendirirken öğreten sözlere ihtiyaç vardır. Hem etkili, hem eğitici, hem de kasıtlı ve şımarık muhalifleri hizaya getirici mizahi benzetmeleri ve nükteli misalleri yerinde ve yeterince kullanabilmenin, özel bir zekâvet, feraset ve cesaret gerektirdiği unutulmamalıdır.

Erbakan Hocamız da, zaman zaman bu yola başvurmuşlar; ilginç ama gerçekçi benzetmeleriyle, hem bâtıl cepheyi topluma tanıtmayı, hem de yıllarca gündemde kalıp konuşulmayı başarmışlardır. Yani izahı sıkıntılı konuları, mizah ile anlatmışlardır.

Mizah; edebiyatta ve konuşma sanatında düşünceleri espri ve nükteyle süsleyerek anlatan söz ve yazı çeşidine verilen addır. Aslı, “şaka ve latife yapmak” anlamındaki “mezh” kökünden gelen mastar ismi olan müzâhtır. Kelime Kur’an’da geçmemekle beraber, hadislerde mezh kökünden çeşitli türevler bulunduğuna rastlanmaktadır. Bir hadiste “düâbe”nin mizah anlamına geldiği vurgulanmıştır. (Müsned, III, 67) Mizahta temel hedef güldürme ise de zamanla; fert ve toplumdaki aksaklıkları ve yanlışlıkları eleştirme, iğneleme ve düzeltme amaçları da ağırlık kazanmıştır. Kin ve intikam duygusundan kaynaklanmayan mizahta küçük düşürme amacı sakıncalıdır; daha ağır şekilleri olan “istihza” ise üstü örtülü ve iğneleyici bir alaydır. Mizah, halk zekâsının ürettiği bir savunma aracı olup gülünç hikâye ve fıkraların en az saldırgan olan biçimine dayanır. Mizahın özü; şaka sayesinde duygu patlamasına engel olmaktır. Gerçeklerin sebep olduğu acılara boyun eğmeyen mizah, cemaat kimliğini dile getirme biçimlerinden biri olduğu gibi, zulme dayanan yönetimlere karşı aşağı tabakalardan gelen bir direniş tavrıdır.

Hz. Peygamber Efendimizin latife yapmayı tasvip ettiğini, Kendilerinin de latifeler yaptığını gösteren rivayetler vardır. Ayrıca Hz. Ali’nin, “Kalpler de bedenler gibi yorulur, onları hikmetli sözlerle dinlendirin, şaka yapan yaşlanmaz” dediği aktarılır. Bazı âlimlerle, şair ve ediplerin şaka ve mizahın yararlarını öven görüşleri de kayıtlıdır. (Ebû İshak el-Husrî, s. 12-51; İbnü’l-Cevzî, Aḫbârü’ẓ-ẓırâf, neşredenin girişi, s. 13-18; Nüveyrî, IV, 1-3) Nitekim Resul-i Ekrem ile Ashab ve Tâbiîn’in günlük hayatlarında şaka ve mizahın yer aldığı, insanlar arasında nezih şaka ve mizahın sünnet konumunda olduğu, Süfyân es-Sevrî gibi âlimler tarafından açıklanmıştır. Şakalarında doğruluğu ve zarafeti ilke edinen Hz. Peygamber’in mizah üsluplarından biri “tahsîlü’l-hâsıl” adı verilen, herkesçe bilinen gerçeklerin kinaye yoluyla ilginç bir biçimde ifade edilmesi tarzıdır. Resulüllah’ın mizahlarının birçoğu kinaye veya tevriye sanatına dayanır. Hz. Peygamberimizin; bir yolculukta birkaç kişinin, eşyalarını taşıması için üzerine yüklediği Sefîne adlı bir hizmetçiye, “İşte şimdi gerçekten sefine (gemi) oldun” buyurması buna örnek sayılır. (Müsned, V, 220, 221, 222). Nuaymân b. Amr, Resul-i Ekrem zamanında yaptığı şakalarla bilinen bir sahabedir (İbn Kuteybe, I, 316-317, 320). Abdullah b. Ömer ile Kādî Şüreyh de mizahî anekdotlarıyla tanınmıştır. Bunun yanında Medine, I. (VII.) yüzyıldan itibaren çıkardığı mizahçılarla, mizahı edebî tür düzeyine yükselten bir ekolün merkezi konumundadır.

Daha çok İslamiyet öncesi sözlü edebiyat ürünlerinin yer aldığı Dîvânü Lugâti’t-Türk ile İslami değerler üzerine kurulu Kutadgu Bilig’de ve Dede Korkut Kitabı’nda birçok mizahî unsur vardır. Bilhassa Dede Korkut Kitabı’nın başında, “Kadınlar dört türlüdür” cümlesiyle başlayan kadın tasnif ve tasviriyle, Deli Dumrul hikâyesinin bu açıdan ayrı bir önem taşıdığı söylenebilir. İslami dönem Türk edebiyatında kavram ve terim olarak günümüzdeki anlayışa yakın mizaha daha çok halk edebiyatı ile yeni edebiyatın çeşitli türlerinde rastlanmakta, divan nesrinde “latife”, şiirinde ise “hiciv” ve “hezlin” öne çıktığı görülmektedir.

Osmanlı Divan Edebiyatı’nda mizahî anekdotlar içeren en eski eserler olan Risâletü’n-Nushiyye ve Garibnâme gibi kitaplarda mizahın “nükte ve latife” karşılığında kullanıldığı görülmektedir. Nâbî’nin, “Eyleme hezl ü mizâhı pîşe / Düşürür dostlarını endîşe / Dostu etme latîfeyle fedâ / Hakk-ı nân u nemegi etme hebâ” ve Sünbülzâde Vehbî’nin, “Hûbdur gerçi letâfetle mizâh / Olmaya lîk müeddî-i silâh” beyitlerinde mizahın aşırıya kaçmayan latife özelliğinde olması tavsiye edilirse de uygulamada bu çizgiden epeyce uzaklaşıldığı bilinmektedir.

Doğrudan zekâya hitap eden mizah ürünlerinin müstakil kitap, risâle, arzuhal, münazara metni ve şerh şeklinde mensur olanları da vardır. Bazen mizah unsuru içeren fetvalara da rastlanır; meselâ Ebussuûd Efendi’nin, “Zeyd, ‘Avratların olduğu cennet bana gerekmez’ dese ne lâzım olur?” sorusuna, “Gerekmezse cehenneme gitsin” cevabını vermesi gibi (Gökyay, s. 263). Divan edebiyatında bilinen ilk müstakil mizahî eserler XV. yüzyıla ait olup bunların en önemlileri sayılan Şeyhî’nin manzum Harnâme’si mesnevi, Molla Lutfî’nin mensur Harnâme’si münazara türündedir.

Türk mizah kahramanı: Nasreddin Hocamız!

Yaşadığı dönem, doğum ve ölüm yılları, tarihî kişiliği ve ailesi hakkındaki bilgiler tartışmalıdır. Yaşadığı dönem ve yöre hakkındaki en önemli kanıtlar arasında; Akşehir’deki türbesi, soyundan geldikleri söylenen kişilere ait mezar taşı kitabeleri ve adına kurulmuş olan vakıfla ilgili Fatih Sultan Mehmed devrine ait bir arşiv belgesi bulunmaktadır. Kaynaklarda yer alan bilgilere göre Nasreddin Hoca, Sivrihisar’ın Hortu Köyü’nde 605 (1208) yılında doğmuşlardır. Köyün imamı olan babası Abdullah’tan sonra bu görevi kendisinin üstlendiği anlatılır. Ardından Akşehir’e göç etmiş ve burada kadılık yapmış ve 683 (1284) yılında bu dünyadan ayrılmıştır. Eskiden Hortu Köyü’nde Nasreddin Hoca’ya ait olduğu rivayet edilen bir ev harabesinin ve onun soyundan geldiklerini söyleyen kimselerin bulunduğu birçok kaynakta aktarılır. Ayrıca Mükrimin Halil Yinanç, bir gezisi sırasında, hocanın oğullarına ait mezar taşlarını Sivrihisar’a yakın Sultana Köyü’nde gördüğünü anlatır. Nasreddin Hoca’nın kızlarından birine nispet edilen bir mezar taşına da Sivrihisar’da rastlanmıştır. İstanbul’un ilk kadısı ve Fatih Sultan Mehmed’in hocası Hızır Bey’in de Sivrihisarlı ve annesinin Hoca’nın torunu olduğuna dair bilgiler de kaynaklarda yer almıştır.

Fıkraları dikkatle incelendiğinde; Müslüman Türk halkının mizah sembolü olan Nasreddin Hoca’nın hazırcevap, insanları kırmadan doğruyu söyleyen, yeri geldiğinde kendisiyle de alay etmeyi bilen bir şahsiyet olduğu anlaşılır. Fıkralarının çoğunda sıradan bir köylü gibi tarlasında, bağında çalışan, ormana odun kesmeye giden, zaman zaman da şehre inen bir insandır. Bu şehir çok defa Akşehir, Sivrihisar veya Konya’dır. Ancak Hoca’nın bazen bir âlim, bazen bir bilge kişi, bazen kadı, tabip, hoca ve elçi kişiliğine büründüğü de olmaktadır.

Hoca’ya mâl edilen fıkraların bir kısmının kaba ve çirkin olayları konu aldığı ve ahlâk dışı bir dil kullanıldığı sırıtmaktadır. Müslüman Türk halkının, başta dinî inancı olmak üzere ahlâk anlayışı ve gelenekleriyle bağdaşmayan bu fıkraların Nasreddin Hoca’ya ait olmadığı ve sonradan Hoca’ya yamandığı açıktır. Birkaçı dışında tek olay üzerine kurulan Nasreddin Hoca fıkraları hakaret içermeyen, açık ve dışa dönük, incitmeden eğiten mizahi yaklaşımların en güzel örneklerini oluşturmaktadır. Aykırı konuşmayı seven, aklıselimi kuvvetli, neşeli, babacan bir tip olan Hoca’nın mizahı hiciv gibi yıkıcı değil yapıcıdır; bu yönüyle bir iyi niyet timsali konumundadır. Fıkralarda alay ve eleştiri okları çoğunlukla ev, sokak, aile, toplum, iş hayatı, din, yargı sistemi, ekonomi, otorite, dostluk gibi hayatın her safhasını ilgilendiren konularda ilginç ve ibretli anlatımları bulunmaktadır. Bu fıkralar arasında bir maksadı açıklamak, bir düşünceyi destekleyip güçlü kılmak için atasözü yerine kullanılanları da vardır. Böylece Türk halkının aklıselimini, duyuş ve düşünüş özelliklerini ifade etmiş olmaktadır. Tahkiye ve diyalog dengesine dayanan Nasreddin Hoca fıkralarının halk tarafından büyük kabul görmesinin bir sebebi de bu iğneleyici ama edepli yaklaşımıdır.

Erbakan Hocamızın unutulmayan benzetmeleri!

“Kadayıfın altının ve üstünün kızarması!”

Erbakan’ın Türk siyasi hayatında yer bulan ilk önemli sözü, “Kadayıfın altı kızarsın!” sözleridir. 1960 sonrası Süleyman Demirel’in Başbakanlığında kurulan Milliyetçi Cephe hükümetinin ortaklarından olan Erbakan’ın bu sözü ile, hükümete verdiği desteği ne zaman çekeceğini bu “Kadayıflı söylem”le dile getirdiğini ifade etmişler ve kadayıfın altının kızarmasının, hükümeti düşürme zamanının geldiğini göstereceğini söylemişlerdir. Oysa Erbakan Hoca, bâtılın iki kanadı olan AP ve CHP’yi, bir kadayıfın altı ve üstü olarak nitelendirip, “bunların kızartılmasının, bâtıl düşüncelerin topluma tanıtılması” olarak ifade etmiştir.

“Patates Dini” Kavramı!

Siyonist-Haçlı merkezlerin ve işbirlikçi çevrelerin, Müslüman Türk toplumunda şuursuz ve sorumsuz bir Din anlayışını yaygınlaştırma ve halkımızı bâtıl sömürü sistemlerine köle yapma girişimlerini topluma tanıtmak için; bu tür safsata ve sapkınlıkları “Patates Dini” olarak yorumlamış ve halkımızı uyarmıştır. Yoksa Erbakan Hocamız, asla ne Yüce Dinimizi ne Müslüman Milletimizi aşağılamak için bu sözü kullanmamıştır.

Kur’an-ı Kerim’de, kâfirleri-zalimleri ve münafık kesimleri yerici ve alay edici yaklaşım:

• Fetih öyle olmaz, böyle olur! İkazı…

“İşte size (hikmet ve hakikatleri) böyle (açıklıyorum)… Gerçekten Allah, kâfirlerin hileli düzenlerini (ve bütün tedbirlerini) boşa çıkarıverendir.

(Ey müşrikler ve Yahudiler!) Eğer fetih (ve zafer) istiyor idiyseniz, işte size fetih (fırsatı ve şansı Hz. Muhammed’le) gelmiştir! (Zafer öyle değil, böyle gerçekleşir!) Eğer (inkârdan ve eski yaptıklarınızdan) vazgeçerseniz bu sizin için daha hayırlıdır. Yok, eğer siz (tekrar) geri (küfre ve hıyanete) dönerseniz Biz de (sizi cezalandırmaya ve mü’minler eliyle hezimete uğratmaya) döneriz. Topluluğunuz çok da olsa, size bir şey sağlayamaz (ve gelecek belaları savamaz). Çünkü Allah mü’minlerle beraberdir.” (Enfâl Suresi: 18-19)

• Müşrik ve münafıkların, acı ve alçaltıcı sonlarıyla uyarılması:

“Münafıklar, kalplerinde olanı (haset, hile ve hıyanet durumlarını) kendilerine haber verecek (ve sinsi planlarını deşifre edecek Kur’ani) bir surenin aleyhlerinde (üzerlerine) indirilmesinden oldukça çekinip durmaktadırlar. De ki: ‘(Şimdilik) Alay edip (huysuzlaşın bakalım). Şüphesiz Allah, (bilinmesinden) kuşkulanıp kaçındığınız (sırlarınızı ve şeytani planlarınızı) açığa çıkaracak (ve bozuk ayarınızı mü’minlere tanıtacaktır).’

Yemin olsun ki; (Allah’tan zafer umanları ve bu yolda çaba harcayanları hayalcilikle suçlayanlara) eğer onlara (bu laçka ve laubali tavırlara niçin girdiklerini) sorduğunda ise: “Gerçekten biz sadece öyle lafa dalmış şakalaşıyorduk” diyerek (cevap verirler). De ki: “Siz Allah ile, O’nun ayetleriyle ve O’nun Peygamberiyle mi alay ediyorsunuz? (Çünkü zaferi va’ad eden Cenab-ı Hakk’tır.)

(Ey münafıklar, boşuna) Özür belirtip durmayınız. (Çünkü) Siz, imanınızdan sonra (bazı konularda) kesinlikle inkâra saptınız. (Hakk davadan ve hayırlı topluluktan ayrıldınız.) Sizden (pişman olup Hakka dönen) bir kesimi bağışlasak da, bir kısmınızı gerçekten suçlu-günahkâr olmaları nedeniyle azaplandıracağız.” (Tevbe Suresi: 64-65-66)

Hz. İbrahim’in putperestleri aşağılaması:

“Ardından o, sadece büyükleri hariç olmak üzere onları (bütün putlarını balyozla) paramparça etti; (kendisine yönlendirmek ve cehaletlerini göstermek üzere) belki müracaat edip ona başvururlar diye (büyüklerine ilişmedi).

(Müşrikler gelip bu durumu görünce) ‘Bunu tanrılarımıza kim ve nasıl yaptı? Mutlaka o bize zulüm (ve hakaret) edenlerden birisidir’ diye (kuduruvermişlerdi.)

(İçlerinden birileri) ‘Kendisine İbrahim denilen bir gencin bunları diline doladığını işittik (herhalde onun işidir)’ demişlerdi.

(Hiddetlenip) Dediler ki: ‘Öyleyse, onu (İbrahim’i tutup) insanların gözü önüne getirin ki, ona (nasıl bir ceza vereceğimize) şahit olup görsünler.’

(Sonunda onu bulup getirdiler ve) Dediler ki: ‘Ey İbrahim, bunu ilahlarımıza sen mi yaptın?’

(İbrahim) ‘Hayır’ dedi. (Büyük putu göstererek) ‘Belki bu yapmıştır, (baksanıza) bu onların en kalıplısı; eğer konuşabiliyorsa ona sorun (yanıtlasın).’

(Hz. İbrahim, cansız ve kendilerini korumaktan bile aciz putlara tapınmanın ahmaklık olduğunu hatırlatınca) Bunun üzerine (kavmi) kendi vicdanlarına (nefislerinin ön yargısız manevi tartılarına) başvurdular da; ‘Gerçek şu ki, zalim olanlar (asıl) sizlersiniz (bizleriz)’ diyerek (kafaları dank etmeye başlamıştı).

Sonra, yine tepeleri üstüne (eski bâtıl inanç ve iddialarına) geri döndüler (ve dediler ki): ‘Andolsun, bunların konuşamayacaklarını sen de bilirsin. (Ey İbrahim, dalga geçmenin sırası mı?)’

(Hz. İbrahim) Dedi ki: ‘O halde, Allah’ı bırakıp da, (bunlar gibi) sizlere yararı olmayan ve zararı dokunmayan şeylere mi tapıyorsunuz?

Yuh olsun size ve Allah’tan başka ibadet ettiğiniz (putlara ve tağutlara)! Siz hiç aklınızı kullanmıyor musunuz?’” (Enbiya Suresi: 58-67)

Cennetlik mü’minlerce, cehennemlik kâfirlere; dünyadaki inkâr ve isyanlarının hatırlatılması:

“(Orada) Cennet ehli, ateş (cehennem) sakinlerine (şöyle) seslenecekler: ‘Rabbimizin bize va’ad ettiğini biz gerçek olarak bulduk. (Hepsi Hakk ve hakikatmiş.) Siz de Rabbinizin size va’ad ettiğini (aynen) gerçek olarak buldunuz mu?’ Onlar da: ‘Evet’ derler. Bundan sonra aralarından bir münadi (müezzin): ‘Allah’ın laneti zalimlerin üzerine olsun!’ diye ilan edip onlara seslenmiş olacaktır.

Ki onlar (şunlardır; Müslümanları) Allah yolundan (Kur’an ahkâmından, İslam ahlâkından engellerler… Hürriyet ve adalet için cihaddan) çevirip döndürürler… Onu (İslam’ı ve Kur’an’ı) eğip bükerek çarpıtmak (ve yozlaştırmak) isterler… Ve (din adına dünyaya tapınarak) ahireti örtüp gizlerler (kendileri ve tâbileri için cenneti garanti gösterirler. İşte) onlar inkârcılardır.” (A’raf Suresi: 44-45)

“Cehennem ehli cennet ehline: ‘(Ne olur) Bize biraz (serin) sudan ya da Allah’ın size verdiği rızıktan aktarın’ diye seslenip (yalvaracaklardır.) Onlar da derler ki: ‘Doğrusu Allah, bunları inkâr edenlere (ve nankörlere) haram (yasak) kılmıştır.’” (A’raf Suresi: 50)

Kâfir Ebu Leheb’in ve zalim eşinin Kur’an’daki ironik anlatımı:

Tebbet Suresi:

1- (Hz. Peygamberin kâfir ve zalim olan amcası) Ebu Leheb’in iki eli (ekonomik ve siyasi güçleri) de kurusun ve zaten kurudu (ve Allah’ın kahrından kurtulamadı.)

2- Malı ve kazandıkları da kendisine hiçbir yarar sağlayamadı (ve zararları savamadı).

3- (O azgın) Alevi olan bir ateşe (cehenneme) girip (kalacaktır.)

4- Karısı da; odun hamalı (olarak oraya atılacaktır.)

5- Boynuna bükülmüş bir ip (bağlanmış) şekilde (cehennemi boylayacaktır. Çünkü, hakaret ve zahmet olsun diye Hakk Elçisinin kapısı önüne, dikenli dalları da aynen böyle taşıyıp yığmıştır.)”

Evet, Efendimizin amcası olmasına rağmen, inkârcılığı yanında Peygamberimize özel düşmanlık yapan ve Ona hakaret için fırsat kollayan Ebu Leheb’in, bu ayetlerle aşağılanması ve acı akıbetinin vurgulanması yanında… Hz. Muhammed (AS)’a hakaret ve haksızlığı ile tanınan karısının da cehenneme odun taşıyan ve kendi ateşinde cayır cayır yanan birisi olacağının vurgulanması; hem bu ifadelerle çevresinde müşriklerce rağbet ve hürmet edilen bu bayağı kimselerin küçük düşürülmeleri… Hem de kasıtlı ve inatçı İslam düşmanlarının hangi derekelere sürüklenecekleri beyan buyrulmaktadır.

Bütün bunlara dayanarak ve sadece Allah’ın rızasını ve toplumun çıkarını amaçlayarak; Hak davamıza, Erbakan Hocamıza, Dini ve Milli Kutsallarımıza sataşan kimseleri yermek, uyarıvermek ve “Emr-i bi’l ma’ruf – Nehy-i ani’l münker” (İyilikleri yürütme – Kötülükleri önleme) görevimizi yerine getirmek için yazdığımız fıkraları kitaplaştırdık.